Ndërsa bota përballet me kërkesat e kulturës së ngutjes dhe kaosit të klimës politike të diskutueshme, stoicizmi është rishfaqur si një fener fuqie. Ai ofron mençuri praktike dhe teknika të ndërtimit të elasticitetit, të cilat rezonojnë me shumë strese që përballen.
Filozofia stoike thekson rregullimin emocional, minimizon negativitetin dhe ushqen tipare të virtytshme. Megjithatë, mund të jetë i kufizuar në trajtimin e krizave ekstreme dhe të zgjatura, veçanërisht traumave komplekse. Situata të tilla paraqesin sfida unike që testojnë efektivitetin e mësimeve të stoicizmit.
Trauma komplekse përfshin një sërë përvojash, duke përfshirë abuzimin e vazhdueshëm, neglizhencën, robërinë, trafikimin e qenieve njerëzore, gjenocidin dhe jetesën në një zonë lufte ose zonë trazirash civile. Për qëllime demonstrative, ne do të përdorim shembullin e luftës.
Virtyti dhe dikotomia e kontrollit
Virtyti është qëllimi përfundimtar në stoicizëm, duke përfshirë mençurinë, drejtësinë, guximin dhe maturinë. Megjithatë, gjatë krizave të rënda si lufta, ruajtja e virtytit bëhet sfiduese për shkak të dilemave etike që lindin në mënyrë të pashmangshme.
Në luftë, komandantët dhe ushtarët përballen me shumë situata dhe zgjedhje të vështira, të tilla si rrezikimi i jetëve të civilëve ose shkaktimi i dëmeve kolaterale në ndjekje të objektivave ushtarake, ose vendosja kur të përdorin forcën vdekjeprurëse duke respektuar rregullat e angazhimit. Balancimi i vetë-mbrojtjes me një ndjenjë proporcionaliteti është i nevojshëm si në operacionet sulmuese ashtu edhe në ato mbrojtëse, por vështirë për t’u arritur.
Si një nga shumë rrugët për të arritur virtytin, stoicizmi mëson “dikotominë e kontrollit” – dallimin midis asaj që ne mund dhe nuk mund të kontrollojmë. Ai supozon se duke u fokusuar në mendimet dhe veprimet tona dhe duke pranuar ngjarjet e jashtme, ne gjejmë paqen dhe qëndrueshmërinë e brendshme.
Qasja me pragmatizëm ndaj krizave ka vërtet meritat e veta. Gjatë krizave si sulmet me raketa, barra mendore e sigurimit të sigurisë personale dhe familjare mund të jetë e rëndë. Pragmatizmi ndihmon në zbutjen e rreziqeve. Për shembull, krijimi i një plani gjithëpërfshirës sigurie – kërkimi i strehës në zonat e brendshme të shtëpisë dhe respektimi i “ligjit të dy mureve”, i cili dikton strehimin në një vend që ndodhet prapa murit të dytë mbajtës larg fasadës së një ndërtese – redukton rrezikun, në rast të një sulmi raketor. Ndjenja që rezulton e sigurisë psikologjike mund ta bëjë më të lehtë ndarjen e kaosit të jashtëm dhe fokusimin në detyra produktive.
Megjithatë, tingulli i mprehtë i një sirene sulmi ajror shpesh shkakton një përgjigje të shpejtë somatike dhe fiziologjike, duke rritur presionin e gjakut, duke shkaktuar panik dhe duke aktivizuar mekanizmin e luftimit ose fluturimit të trupit. Në rrethana si kjo, mbajtja e mirëkuptimit racional dhe e kontrollit dallues bëhet sfiduese. Linjat midis ndikimit dhe mungesës së kontrollit bëhen të paqarta. Ndërsa marrja e masave të sigurisë mund të ofrojë pak lehtësim, ekziston ende një shans që një raketë të thyejë muret mbrojtëse. Eshtë e panevojshme të thuhet, kjo nuk është nën kontrollin e dikujt.
Kufizimet e stoicizmit
Stoicizmi thekson elasticitetin emocional (duke kultivuar indiferencën për të ruajtur një mentalitet të kompozuar dhe racional) si dhe ndërgjegjësimin (një kombinim i vetëdisiplinës, mirënjohjes, ndjekjes së qetësisë së brendshme dhe meditimit), por realitetet e ashpra të luftës sjellin sfida të rëndësishme. Parimi stoik i memento mori (“kujto vdekjen”), i cili nxit një vlerësim për momentin e tanishëm, në fakt mund të përforcojë shqetësimin psikologjik. Dhe amor fati (fjalë për fjalë “dashuria e fatit” ose pranimi i fatit) bëhet pak a shumë i paqëndrueshëm pasi dëshmoni ose përjetoni mizori. Një kufizim tjetër i filozofisë stoike është pasiviteti që mund të nxisë përballë dhunës dhe shtypjes. Kombet, si Ukraina, që duhet të mbrojnë ekzistencën e tyre, shpesh mbijetojnë pikërisht sepse refuzuan të pranojnë fatin e tyre.
Lufta sjell vuajtje të thellë dhe bashkë me të nevojën për të njohur emocionet. Ndërsa ruajtja e qetësisë gjatë një krize është e admirueshme, shtypja e emocioneve dhe pozitiviteti toksik mund të përkeqësojë numrin emocional, duke çuar përfundimisht në rritje të stresit, ankthit, mpirjes, vështirësisë në lidhje.
Çlirimi i traumës së akumuluar
Për shkak se trauma nuk është vetëm një përvojë njohëse, por manifestohet edhe në trup, van der Kolk sugjeron që terapia tradicionale e bisedave mund të mos jetë e mjaftueshme për çlirimin e kësaj traume të akumuluar.
Truri emocional (amigdala) dhe mendja racionale (korteksi paraballor) funksionojnë ndryshe. Amygdala zbulon me shpejtësi kërcënimet dhe fillon një përgjigje ndaj stresit në mënyrë të pandërgjegjshme, por terapia e bisedës angazhon mendjen racionale. Kjo kërkon terapi që synojnë amigdalën dhe sistemin limbik për të adresuar përgjigjet e panikut të shkaktuara nga trauma. Terapitë somatike (ose me në qendër trupin) mund t’i mësojnë trupit tuaj se nuk duhet të jetë i përgatitur për trauma gjatë gjithë kohës. Qasjet somatike – të tilla si joga, psikoterapia sensoromotore, frymëmarrja, masazhi dhe terapia e kërcimit ose lëvizjes – lidhin trupin dhe mendjen për të çliruar dhe përpunuar traumën. Në fakt, të kënduarit dhe kërcimi janë shumë efektive për t’i lejuar njerëzit të përjetojnë një ndjenjë çlirimi dhe katarsis.
Në situata kronike traumatike, balancimi i stoicizmit me çlirimin emocional është vendimtar. Kërkon të dallosh kur të praktikosh stoicizmin për të duruar momentet sfiduese, ku logjika dhe arsyeja duhet të dominojnë, dhe kur është e sigurt të çlirosh dhe përpunosh traumën, për të qenë në gjendje të përballosh goditjen e radhës./ Big Think – Kumtari.al
