Shefi i grupit të frikshëm Wagner, Yevgeny Prigozhin, ka sulmuar ushtrinë ruse dhe ka paralajmëruar se rusët e zakonshëm, gjithnjë e më të frustruar nga mungesa e përparimit në luftën e Ukrainës, mund të revoltohen. A është në rrezik real regjimi i presidentit rus Vladimir Putin?
Lufta e Rusisë kundër Ukrainës nuk ka shkuar siç ishte planifikuar. Dhe tani Yevgeny Prigozhin, shefi i kompanisë ushtarake private Wagner Group, po përshkallëzon sulmet e tij publike ndaj ushtrisë ruse. Në një kohë kur Kremlini po shtyp në mënyrë agresive disidencën, si ia del ai?
Që nga fillimi i “operacionit të tij special ushtarak” në shkurt 2022, Presidenti Vladimir Putin ka pretenduar se po ndjek një sërë objektivash. Pasi fillimisht kërkoi “denazifikimin” dhe “çmilitarizimin” e të gjithë Ukrainës (duke marrë kontrollin e saj), ai synoi “çlirimin” e rajonit lindor të Donbasit. Ai ka folur gjithashtu për mbrojtjen e “kufijve historikë” të Rusisë dhe këmbëngul se Perëndimi e detyroi atë të sulmonte Ukrainën.
Këto ndërrime retorike pasqyrojnë dinamikën e fushëbetejës – në veçanti, pengesat e përsëritura të forcave ruse, gabimet dhe llogaritjet e gabuara. E thënë thjesht, Putini po përpiqet të shpëtojë fytyrën. Por Prigozhin – nga i cili Putin është bërë gjithnjë e më i varur për fitoret në fushën e betejës – nuk po e bën të lehtë.
Në një intervistë të gjerë me blogerin politik pro-Kremlinit, Konstantin Dolgov, botuar më 24 maj, Prigozhin kritikoi operacionin special ushtarak. Në vend të denazifikimit të Ukrainës, vuri në dukje ai, Rusia e bëri atë “të famshme në botë”. Dhe në vend të “çmilitarizimit” të Ukrainës, Rusia e militarizoi atë: “Nëse [ukrainasit] kishin 500 tanke më parë, tani ata kanë 5000. Nëse 20,000 luftëtarë ishin të aftë atëherë, tani janë 400,000.”
Prigozhin ia hodhi fajin plotësisht elitave ruse, veçanërisht liderëve të lartë ushtarakë, duke i akuzuar ata për mungesë përkushtimi ndaj luftës. Dhe ai paralajmëroi se rusët e zakonshëm, gjithnjë e më shumë të frustruar nga mungesa e përparimit, mund të revoltohen. Zgjidhja e vetme, sipas tij, është përshkallëzimi i përpjekjeve të luftës, shpallja e ligjit ushtarak dhe nisja e “një valë të re mobilizimi”. Përndryshe, “ne mund ta inatosim Rusinë”.
Prigozhin nuk gabon kur vë në dyshim përkushtimin e elitave ruse në përpjekjet e luftës. Në fillim të qershorit, Konstantin Zatulin, deputet i Dumës së Shtetit i partisë Rusia e Bashkuar e Putinit, përcolli një ndjenjë të ngjashme – se “shumë qëllime të operacionit kanë humbur kuptimin … nuk ka asnjë rezultat”. Ai këmbëngul se Rusia duhet të rigrupohet dhe të vazhdojë, por komentet e tij shprehën hutim për atë që po ndodh në krye të Kremlinit. Pothuajse i gjithë kabineti – duke përfshirë ministrin e Mbrojtjes Sergei Shoigu, një objektiv i preferuar i Prigozhin – do të preferonte të shmangte përshkallëzimin e mëtejshëm dhe ushtria mund të jetë duke hartuar strategji për këtë qëllim.
Ky është një vendim pragmatik. Shumica e klasës sunduese të Rusisë besojnë se është e vështirë për Rusinë të “fitojë” luftën. Sa më shumë të luftojë, aq më shumë Rusia mund të shndërrohet si Koreja e Veriut, një vend i gatshëm të sakrifikojë gjithçka – standardet e jetesës, sigurinë, madje edhe sovranitetin, ndërsa vendi bëhet gjithnjë e më i varur nga një Kinë që lakmon burimet e saj – për të kënaqur obsesionet e liderit të saj.
Por Prigozhin dëshiron që rusët të heqin dorë nga komoditetet materiale në emër të “vend-qytetërimit unik” mitik që përfaqëson Rusia dhe më gjerë Russkiy mir (bota ruse).
Propaganda e pamëshirshme mund të mos i ketë bindur rusët e zakonshëm që t’i bashkohen përpjekjeve të luftës, por ka nxitur zemërimin e tyre. Kur isha në Moskë në janar, mund të shprehej lirisht pakënaqësia me Kremlinin – të paktën në mjedise sociale relativisht private. Tani, si në epokën e Stalinit, armiqtë janë kudo. Miqtë dhe fqinjët raportojnë për njëri-tjetrin dhe punonjësit e kafeneve përgjojnë klientët e tyre.
Disa nga këta rusë të frustruar kanë filluar të shohin armiq kudo dhe nuk do ta kishin më problem militarizimin e plotë të sistemit politik dhe ekonomik të Rusisë. Ata janë ende pro Putinit, por ndërsa lufta zvarritet, ata gjithnjë e më shumë dyshojnë në fuqinë e tij. Pra, a po bëhet më e mundshme revolta që Prigozhin parashikon – dhe duket se dëshiron –?
Për t’iu përgjigjur kësaj pyetjeje, duhet të merret parasysh ndikimi i Prigozhin, i cili mbështetet në të dhënat e frikshme të fitoreve dhe mizorive në fushën e betejës të Grupit Wagner. Rusët e frustruar gjithashtu mund të tërhiqen nga retorika e tij e pamëshirshme (“një qen merr vdekjen e një qeni”, tha ai për një video që tregon ekzekutimin me vare të një ish mercenari të Wagner-it, i cili kishte ndërruar anën në Ukrainë).
Por Prigozhin nuk po e përdor këtë ndikim për të sfiduar Putinin. Përkundrazi, kur ai sulmon elitat ushtarake dhe politike të Rusisë, ai tërheq vëmendjen nga njeriu në krye. Dhe, në fund të fundit, Putini ndoshta pajtohet me pjesën më të madhe të qëndrimit të Prigozhin. Pas gati një çerek shekulli në pushtet, Putini nuk ka kapacitet për të udhëhequr një revolucion në terren.
Prigozhin është jashtë sistemit, por sistemi është ai që i shërben. Në këtë kuptim, ai është shumë si Grigori Rasputin, “murgu mistik” që u miqësua – dhe ndikoi fuqishëm – me familjen e fundit perandorake të Rusisë, Romanovët, përpara revolucionit të 1917-ës. Në të dyja rastet, shtetit i mungonte koherenca dhe personi përgjegjës nuk arriti të shfaqte lidershipin e duhur, edhe pse jepte urdhra. Elementët e skajshëm dolën për të mbushur boshllëkun, jo duke u përpjekur të hamendësonin se çfarë donte shefi dhe duke e ekzekutuar atë, por duke u vendosur si forca për t’u llogaritur – të gjitha në një sfond të zemërimit popullor.
Putin mund të identifikohet me Prigozhin dhe të vlerësojë kontributet e Grupit Wagner në përpjekjet për të shkatërruar Ukrainën. Por ai duhet të kuptojë se pavarësia, guximi dhe ambicia e Prigozhin përmbysin qetësinë sociale që është thelbësore për mbijetesën e regjimit. Rasputin mori një fund të tmerrshëm pasi u bë objektivi i një elite dekadente. Prigozhin mund të jetë në një rrugë të ngjashme./Project Syndicate – Kumtari.al
