Yanis Varoufakis
Një “leksion brutal në gjeopolitikë”, kështu e përshkroi gazeta e Berlinit Der Tagesspiegel njoftimin e AUKUS, partneritetit të ri të sigurisë midis Australisë, Mbretërisë së Bashkuar dhe Shteteve të Bashkuara. Marrëveshja nuk është vetëm një goditje e madhe financiare për Francën, kontrata e së cilës për të dërguar 12 nëndetëse në Australi për 50 miliardë dollarë (36 miliardë dollarë) u prish pa ceremoni në këtë proces. Ndoshta edhe më e rëndësishme ishte që presidenti amerikan Joe Biden zgjodhi ta prezantonte AUKUS në një mënyrë që mund të interpretohet vetëm si një poshtërim i qëllimshëm i Francës dhe, për pasojë, i pjesës tjetër të Bashkimit Evropian.
Ky nuk ishte mësimi i parë brutal që SHBA i ka dhënë BE-së kohët e fundit. Kur Donald Trump hodhi poshtë marrëveshjen që ish-presidenti Barack Obama dhe BE-ja kishin arritur së bashku për t’i dhënë fund programit bërthamor të Iranit, një nga arsyet pse ai e bëri këtë ishte që t’i tregonte Gjermanisë vendin e saj. Disa orë pasi kancelarja gjermane Angela Merkel deklaroi se korporatat e BE-së do t’i shpërfillnin sanksionet e Trump dhe do të vazhdonin të tregtonin me Iranin, korporatat gjermane bënë vetë njoftimin e tyre: Duke mos dashur të dëbohen nga tregu amerikan dhe të humbisnin uljet e taksave të korporatave të Trump, ata do të ndërprisnin tregtinë në Iran.
Të dy incidentet i shërbyen qëllimit të ruajtjes së hegjemonisë financiare dhe gjeostrategjike të Amerikës mbi Perëndimin. Të dy incidentet i ndezën liderët evropianë aq shumë, saqë të mendonin për të marrë hak. Kërcënimi i Trump për sanksione kundër korporatave me bazë në BE që vazhdojnë të bëjnë marrëveshje me Iranin ngjalli diskutime në BE për sanksionet përkatëse ndaj kompanive amerikane. Javën e kaluar, presidenti francez Emmanuel Macron iu përgjigj njoftimit të Biden për AUKUS me një veprim që dikur konsideroje si mjeti i fundit para shpalljes së luftës: ai tërhoqi ambasadorët e Francës nga Uashingtoni dhe Kanberra.
Në mënyrë të parashikueshme, sapo zemërimi i tyre qetësohet dhe kërcënimet e tyre shuhen, liderët e Evropës kthehen me maturi në adresimin e shkaqeve rrënjësore të dobësisë së tyre përballë SHBA-së. Por kjo është një farsë që s’duhet të mashtrojë askënd.
Pasi kompanitë evropiane u pajtuan me sanksionet e Trump ndaj Iranit, zyrtarët e BE-së arritën në përfundimin se për aq kohë sa SHBA-ja kontrollon sistemin e pagesave, Evropa do të jetë në mëshirën e Amerikës në çdo konfrontim që përfshin para. Kështu, ata vendosën që Evropa ka nevojë për një sistem pagesash që qeveria amerikane nuk mund ta bllokojë. Në mënyrë të ngjashme, pas fiaskos së AUKUS, nevoja për një ushtri kohezive evropiane erdhi në fokus të mprehtë.
Por, në të dy rastet, krijimi i institucioneve evropiane të nevojshme për të sfiduar hegjemoninë amerikane do të kërkonte që liderët e Evropës të bënin një lëvizje që ata nuk kanë dëshirë ta bëjnë.
Merrni parasysh ambicien për të krijuar një sistem pagesash të dominuar nga euro, i cili lejon kompanitë dhe shtetet të tregtojnë në mënyrë të pavarur nga sistemi financiar i dominuar nga SHBA-ja. Që një sistem i tillë të funksionojë, ai duhet të jetë likuid, që do të thotë se duhet të jetë në gjendje të tërheqë paratë e popujve të tjerë – paratë japoneze, kineze, indiane dhe sigurisht amerikane.
Kjo, nga ana tjetër, kërkon që jo-evropianët që mbajnë shumë euro të kenë një pasuri të sigurt të dominuar nga euro, në të cilën të investojnë rezervën e tyre për një ditë ose për një dekadë. Në botën financiare të dominuar nga dollari dhe SHBA-ja, një pasuri e tillë jo vetëm që ekziston, por rritet çdo ditë në proporcion me huamarrjen e madhe të qeverisë amerikane. Por në BE, nuk ka ekuivalent me Thesarin Amerikan. Pakot gjermane mund të jenë po aq të sigurta sa shtëpitë, por ato nuk janë të mjaftueshme për të mbështetur një konkurrent të shprehur në euro në sistemin e pagesave ndërkombëtare të dominuar nga dollari.
Zyrtarët evropianë e dinë se krijimi i një ekuivalenti evropian të Thesarit Amerikan, eurobondi aq shumë i diskutuar, por i parealizuar, është një urë shumë larg. Në fund të fundit, krijimi i vëllimit të nevojshëm të eurobonove do të nënkuptonte një borxh të madh pan-Evropian. Kjo, nga ana tjetër, kërkon një thesar të përbashkët, i cili mund të legjitimohet vetëm duke hedhur poshtë arkitekturën ndërqeveritare të BE-së në favor të makthit më të madh të elitave evropiane: një federatë demokratike.
Në fakt, gjatë 16 viteve të saj në pushtet, kancelarja në largim e Gjermanisë nuk e bllokoi krijimin e eurobonove nga nevoja ose antipatia ndaj një aseti të sigurt evropian. Ajo e bëri këtë sepse nuk kishte interes të përplasej me vendosmërinë e elitave evropiane për të ndaluar procesin e integrimit në BE para se të marrë formë çdo gjë që i ngjan një federate demokratike.
E njëjta gjë vlen edhe për integrimin ushtarak. Edhe projekti modest i bashkimit të një force evropiane prej pesë mijë trupash nuk mund të jetë kurrë më shumë se një shenjë. Kush do t’i dërgojë këta burra e gra që të derdhin gjakun e tyre në ndonjë luftë të largët? Presidenti francez? Kancelarja gjermane? Presidenti i Komisionit Evropian?
Dhe kush do të ketë të drejtë të urdhërojë kthimin e tyre të menjëhershëm, nëse është e nevojshme? Pa një parlament sovran për të mbështetur një qeveri federale që merr këto vendime, kurrë nuk do të mund të krijohet një ushtri evropiane e denjë për emrin që ajo mban.
Liderët evropianë marrin atë që meritojnë. Kur ndonjë president amerikan i godet në fytyrë për t’i kujtuar se kush është shefi, ata nuk kanë zgjidhje tjetër veçse të kthejnë faqen tjetër, sepse janë ata që kanë vendosur të zgjedhin privilegjet e tyre aktuale në kurriz të pavarësisë evropiane. Çdo shuplakë i zemëron ata mjaftueshëm për të bërë kërcënime dhe për të tërhequr ambasadorët. Por pastaj ata dalin kundër armiqësisë së tyre ndaj asaj që do të duhej për të çliruar Evropën nga hegjemonia amerikane.
Për të parandaluar llojin e poshtërimit që Trump i bëri Merkel-it, Evropës i duhet një eurobond. Për të parandaluar poshtërimet si ai që Biden i ka shkaktuar Macron, ajo ka nevojë për një ushtri të përbashkët. Por eurobonot dhe një ushtri e zakonshme kërkojnë që klasat sunduese kombëtare të Evropës të heqin dorë nga fuqia e tyre e tepruar; dhe të përqafojnë, në vend të kësaj, idenë radikale të votimit transnacional për një qeveri federale transnacionale.
Dilema e tyre është e qartë: ta kthejnë BE-në në një federatë demokratike, dhe kështu të humbasin pushtetin e tepruar mbi qytetarët e Evropës që ata gëzojnë në BE-në jodemokratike të ditëve të sotme apo t’i nënshtrohen fshikullimit ritual të kujtdo që vjen në Shtëpinë e Bardhë. Përtej zhurmës dhe protestave të tyre të zakonshme, liderët e Evropës duket se e kanë bërë zgjedhjen e tyre.
