Gjatë dekadës së ardhshme, a do të bëhet Kina më e fortë apo më e dobët? Ndikimi i saj ekonomik, ndikimi politik global dhe fuqia ushtarake në zgjerim e bëjnë këtë një pyetje kritike në çdo rajon të botës. Përgjigja do të varet nëse forca brutale ekonomike ose aftësia teknologjike do të jenë më të rëndësishme për një të ardhme të begatë dhe të sigurt. Perspektiva ekonomike e Kinës është bërë gjithnjë e më e turbullt, por statusi i saj si superfuqi e teknologjisë në zhvillim mund të jetë më i rëndësishëm.
Rritja e Kinës nga varfëria në fuqi ka krijuar mundësi të reja për më shumë njerëz – brenda Kinës dhe në mbarë botën – sesa çdo tendencë ekonomike në histori. Ajo ka krijuar një klasë të mesme kineze dhe globale. Themeli për këtë arritje është ndërtuar mbi dy përparësi. Së pari, dekada më parë, Kina mund të përfitonte nga grupi më i madh i fuqisë punëtore të lirë në historinë njerëzore. Së dyti, pagat e saj të ulëta i bindën prodhuesit në vendet e pasura që t’i “transportojnë” operacionet e tyre në Kinë për të ulur kostot e prodhimit dhe për të rritur fitimet.
Të dyja këto avantazhe tani janë zhdukur. Pagat kineze u rritën ndjeshëm pasi punëtorët zgjeruan aftësitë e tyre dhe vendet më të varfra tani mund të ofrojnë paga më të ulëta që nuk ekzistojnë më në fabrikat kineze. Për më tepër, politika e Kinës për një fëmijë kufizoi rritjen afatgjatë të popullsisë, duke reduktuar ofertën relative të punës, duke shtuar më shumë presion në rritje mbi pagat. Ekonomia globale tani varet më shumë nga tregtia e shërbimeve sesa një brez më parë, duke krijuar më pak kërkesë për fuqinë punëtore në fabrika, dhe qeveritë dhe kompanitë private, veçanërisht në Shtetet e Bashkuara, janë përballur me presion politik për të “rivendosur” vendet e punës në prodhim që dikur ishin zhvendosur në Kinë.
Për të gjitha këto arsye, ngritja e Kinës më në fund mund të ketë arritur në një rrugë pa krye. Ekonomistët paralajmërojnë se shumë vende në zhvillim bien në një “kurth me të ardhura të mesme” duke humbur avantazhet që i ndihmuan t’i shpëtonin varfërisë pa fituar mjetet e nevojshme për të konkurruar me vendet më të pasura me ekonomi të bazuara në njohuri të fuqizuara nga fuqi punëtore shumë të trajnuara. Ky është një vend i rrezikshëm për të qenë, veçanërisht për një parti në pushtet që kërkon kredi për arritjet që kanë krijuar pritshmëri publike në rritje të vazhdueshme, ndërsa refuzon fajësimin kur zgjerimi ngec.
Politikëbërësit e saj po përballen gjithashtu me një Everest të borxhit publik, veçanërisht në kompanitë kineze. Për vite me radhë, qeveria e Kinës ka mbrojtur kompanitë e saj më të mëdha në shumë sektorë të ndryshëm nga mospagimi për të kursyer një numër të madh vendesh pune dhe për të mbrojtur aftësinë paguese të bankave të vendit. Këto ndërhyrje shtetërore e kanë përkeqësuar problemin duke i bindur si huamarrësit ashtu edhe huadhënësit që të presin mbrojtje nga vendimet e tyre të këqija. Rregullimi i këtij problemi kërkon një tolerancë për dhimbjen ekonomike që është në mungesë në një kohë kur Covid po bën kërdinë në ekonominë e Kinës, kur lufta e Rusisë kundër Ukrainës po rrit çmimet që Kina paguan për karburantin dhe ushqimin – dhe në një moment kur presidenti Xi Jinping po përgatit Partinë Komuniste të lërë mënjanë praktikën e kaluar dhe t’i japë atij një mandat të tretë presidencial me pushtet të paprecedentë më vonë këtë vit.
E megjithatë… zotësia teknologjike e Kinës që po zgjerohet me shpejtësi do të kufizojë dëmin e krijuar nga dobësitë e saj ekonomike. Jo shumë kohë më parë, përparimet në teknologjinë e komunikimit fuqizuan individin në kurriz të shtetit. Zgjerimi i aksesit global në internet i lejoi përdoruesit të gjenin informacion nga një shumëllojshmëri burimesh të paprecedentë dhe të komunikonin me të tjerët, në të gjithë vendin e tyre dhe në mbarë botën, në kohë reale. Por gjatë dekadës së fundit, kjo prirje i ka lënë vendin “revolucionit të të dhënave”, i cili lejon qeveritë autoritare dhe kompanitë më të mëdha të teknologjisë në botë të mbledhin sasi të mëdha të të dhënave që prodhojmë në botën dixhitale për të mësuar shumë më tepër se kush jemi. çfarë duam dhe çfarë po bëjmë për ta arritur atë.
Këtu, Kina ka avantazhe të mëdha dhe të qëndrueshme. Kompanitë e saj kanë demonstruar sofistikim me rritje të shpejtë jo vetëm në tregtinë dixhitale, por në njohjen e fytyrës dhe zërit, pikat e forta që një vend autoritar mund të zhvillojë me shumë më pak pengesa sesa në një sistem që kufizon përqendrimin e pushtetit politik. Për më tepër, numri i madh i popullsisë së Kinës lejon një bazë të dhënash më të madhe që mundëson përparim më të shpejtë teknologjik.
Por avantazhi më i madh teknologjik i Kinës qëndron në aftësinë e shtetit për të drejtuar kompanitë e teknologjisë për të krijuar produkte që u shërbejnë nevojave politike të shtetit, në aftësinë e shtetit për të drejtuar male parash drejt atyre projekteve zhvillimore, për të koordinuar punën e tyre dhe për të zgjeruar ndikimin ndërkombëtar të Kinës, duke i shitur teknologjitë e mbikqyrjes vendeve të tjera, si shteteve autoritare ashtu edhe demokracive, që do të paguajnë për produkte që rrisin sigurinë kombëtare, ose të paktën të elitës në pushtet.
E ardhmja e Kinës do të varet nga një pyetje më e rëndësishme që është më e vështirë për t’iu përgjigjur: Si do t’i përgjigjen Amerika, Evropa dhe Japonia kapitullit të ardhshëm të Kinës? Për momentin, pushtimi rus i Ukrainës i ka sjellë partnerët transatlantikë më afër se në çdo moment që nga që nga fundi i Luftës së Ftohtë dhe mbështetja e Kinës për Rusinë, megjithëse e kufizuar, ka ngritur dyshime të bazuara perëndimore për synimet e politikës së jashtme të Kinës.
Në të njëjtën kohë, megjithatë, duhet të jetë e qartë për politikëbërësit kudo që janë se rëndësia e Kinës për një ekonomi të globalizuar do të thotë se dobësia e Kinës mbetet një cenueshmëri globale. Nëse liderët kinezë dhe perëndimorë mund ta mbajnë parasysh këtë përfundim teksa menaxhojnë marrëdhëniet e tyre në ndryshim, mund të jetë çështja më e rëndësishme e të gjithëve./Kathimerini-kumtari.al
Ian Bremmer është president i Eurasia Group dhe GZERO Media dhe autor i “Ne vs Ata: Dështimi i Globalizmit”.
